Членството во НАТО без оглед на процесот на ратификација ќе се случи и без потреба од одржување на следен самит. Земјата ќе биде полноправна и ќе може да учествува целосно во процесот на носење одлуки. Секако, обврски ќе има во поглед на зголемување на буџетот за одбраната, набавка на оружје и модерна опрема и учество во мисии, но членството треба да донесе и стабилност и перспективи. Полковникот Зоран Јанковиќ кој е шеф на Канцеларијата за врски на НАТО во Македонија во интервју за Фактор вели дека граѓаните треба да бидат добро запознаени со предностите и предизвиците кои доаѓаат со самото членство во НАТО. Исто така оценува дека треба да се биде внимателен и со хибридните тактики за информациски напади и ширење на лажни вести и зајакнување на сајбер одбраната, но сега Македонија не е сама и ќе ја има Алијансата зад себе.
Фактор: Процесот за ратификација за членството на Македонија во НАТО се доближува до крај, иако Шпанија се очекува да го одложи процесот поради закажани избори. Дали ќе треба да чекаме за официјалниот прием на следен Самит на НАТО и кога процесот ќе биде финализиран?
Јанковиќ: Навистина, процесот на ратификација се ближи кон крајот, освен Шпанија, сите земји членки на НАТО веќе го ратификуваа протоколот за членство, или се во финална фаза на ратификација. Сите се надевавме, особено раководствата на земјата дека процесот ќе биде завршен до декемвриоскиот состанок на лидерите на НАТО во Лондон и дека Македонија ќе биде во можност за учествува како рамноправна земја членка. Сепак, и покрај фактот што рекорден број на земји членки на НАТО го ратификуваа Протоколот за членство од потпишувањето во февруари годинава, ова сега изгледа невозможно најмногу поради политичките случувања во Шпанија. Челниците на НАТО, вклучувајќи го Генералниот секретар Столтенберг, истакнаа повеќе пати дека овој процес не може да се контролира бидејќи зависи од политичките динамики во земјите членки.
Затоа, во зависност од развојот на ситуацијата во Шпанија и агендата и процедурата на нивниот Парламент, но и развојот на настаните тука во Македонија со најавата за предвремените избори и распуштањето на Собранието, повеќе објективни очекувања за членството се дека ќе се случи следната година.
Не е потребно да се чека на следен самит. НАТО самитите се собир на Северноатлантскиот Совет на највисоко ниво. САС се состанува најмалку еднаш неделно на ниво на постојани претставници и формализирањето на членството може да се заврши на било кој од овие состаноци, секако веднаш штом сите земји членки и Македонија ќе ги депонираат инструментите на ратификаци со Стејт Департментот на САД кој е всушност депозитар за НАТО.
Фактор: Што ќе се промени за Македонија веднаш по првиот ден како земја членка на НАТО?
Јанковиќ: Па, како „поканета“ земја членка Македонија веќе има свое столче на истата маса како и сите земји членки на НАТО, и иако нејзините претставници може да учествуваат во дебатите не може да учествуваат во процесот на носење одлуки. Затоа, една голема промена ќе биде учеството во носење одлуки на алијансата, што за мала земја како Македонија е еден од најголемите бенефити. Тоа е многу моќна алатка. Никогаш повеќе нема да може да се донесе одлука без ваша согласност, бидејќи сите одлуки се носат со консензус. Со ова доаѓа и уште една голема промена, безбедноста на земјата ќе биде експоненцијално засилена. Под чадорот на НАТО, земјата ќе биде заштитена од сите закани и нејзиниот територијален интегритет и суверенитет ќе биде целосно загарантиран. Уште една важна промена ќе биде засилената меѓународна видливост што ќе ја добие земјата, што ќе и овозможи да ги оствари своите стратешки интереси, како политички, така и економски и да игра многу поголеми улоги во меѓународната заедница.
Фактор: Дали очекувате засилени активности за попречувања од страна на земји спротивставени на НАТО преку специјални методи, како што се хибридни тактики за информациско војување и ширење лажни вести?
Јанковиќ: И покрај огромната поддршка за интеграција на земјата во НАТО, која според неодамнешните анкети на јавното мислење се движи над 80% од испитаниците, внатрешно очигледно има такви кои се рамнодушни и оние кои отворено и активно се спротивставуваат на тоа и кои фаворизираат различни алтернативи. Однадвор, има и фактори кои отворено се спротивставуваат на Македонија за влез во НАТО, тврдејќи дека земјата нема да има корист од членството. Затоа, можно е и можеби дури треба да се очекува дека внатрешните и надворешните фактори ќе ги здружат и зајакнат нивните активности, вклучително и примена на хибридни тактики поврзани со информации, бидејќи членството станува сè понеизбежно. Сепак, Македонија како суверена земја која одамна го избра својот пат кон членство во НАТО и го потврди непоколебливо, која и покрај спорот со Грција, опстоја толку долго и затоа, сега кога со историскиот Договор од Преспа успеа да ја отстрани ја последната огромна пречка, не треба да се спречува во исполнувањето на својата стратегиска надворешна политичка цел, особено не со наметнување било каква алтернативна одлука.
Фактор: Треба ли да го зголемиме вниманието на сајбер-одбраната на македонските безбедносни системи и дали очекувате контра потег на Русија?
Јанковиќ: Безбедносното опкружување денес е комплексно и непредвидливо. Опсегот на закани е проширен со хибридни предизвици, вклучувајќи кампањи за дезинформација и малициозни сајбер-активности. Со забрзаниот напредок на технологијата, сајбер-просторот стана петтиот домен на воените активности. Затоа, се разбира, Македонија треба да посвети поголем акцент на сајбер-безбедноста и сајбер-одбраната. И тоа веќе го прави, неодамна со усвојување на Националната стратегија за компјутерска безбедност и Акциониот план за нејзино спроведување и во моментот работејќи на Национална стратегија за компјутерска одбрана. Но, повеќе напор никогаш не е доволен, заради брзината со која се развива технологијата и заради сè поголемата агресивност на потенцијалните противници без оглед на стратешката насока од која доаѓаат. Овој предизвик, заедно со сите други современи безбедносни предизвици, е преголем за секоја земја да се справи самостојно. Но, Македонија не е сама во овој напор. Со своето членство во НАТО, дополнително ќе го зајакне единството и солидарноста со другите членки на НАТО и ќе работи поблиску со нив во решавањето на овие предизвици.
Фактор: Како членството во НАТО ќе придонесе за натамошно стабилизирање на регионот на Западен Балкан и која ќе биде улогата на Македонија во процесот?
Јанковиќ: Безбедноста и стабилноста за Македонија што доаѓа со своето членство во НАТО надворешно ќе се одрази позитивно на безбедноста и стабилноста на целиот регион. Едноставниот услов за пристапување во НАТО веќе придонесе за постигнување невидени договори со Грција и Бугарија, што резултираше со постабилни односи и соработка. Така, тоа што беше незамисливо само пред неколку години, Грција ќе обезбеди воздушно полициско работење на воздушниот простор на вашата земја. Ќе има засилена регионална соработка во многу други области, исто така, со другите земји од Западен Балкан. Како членка на НАТО, Северна Македонија ќе може да придонесе уште повеќе за стабилизирање на регионот. Внатрешно, членството во НАТО ќе биде погодно за унапредување на демократските реформи. Да се биде сигурна и стабилна земја, каде доминираат демократијата и владеењето на правото, политичката и економската привлечност на Македонија за финансиски и економски инвестиции ќе се зголеми и ќе донесе економски раст и, следствено, повисок животен стандард за своите граѓани.
Фактор: Како македонската армија ќе се организира за целосна интеграција во структурите на НАТО, ќе има ли промени во специјалните единици?
Јанковиќ: Во рамките на пристапниот процес, вашата земја ја презеде обврската да ја спроведе Програмата за продолжување на реформите. Тоа е програма на реформи во различни области важни за НАТО и нејзините земји-членки. Една таква област е одбраната. Вие сте на добар пат со реформите. Во областа на одбраната, Законот за одбрана и Законот за воена служба се на добар пат да бидат донесени релативно наскоро. Стратешкиот преглед на одбраната беше успешно завршен минатата година и неговото спроведување сега е во тек, вклучувајќи ја и новата структура на силите. Во тој контекст, специјалните единици, како такви, нема да претрпат никакви промени. Само командната структура ќе се смени за да стане погодна, поефикасна и достапна. Она што се шири во медиумите е дезинформација. Значи, специјалните единици нема да изгубат од нивните способности. Напротив, нивните можности ќе се зголемат само преку поефикасно командување и контрола и веќе планирана модернизација. Вие исто така ветивте 2% од БДП за одбрана до 2024 година и веќе последователно го зголемивте вашиот буџет за одбрана, што овозможува дел од него да се потроши за модернизација на вашите вооружени сили. Веќе има многу позитивни чекори за многу краток временски период во процесите на модернизација и снабдување. Овие се сите добро осмислени чекори за интеграција не само на Армијата, туку и на земјата како целина во структурите на НАТО.
Фактор: Колку ќе биде потребно за модернизација на одбраната во согласност со стандардите на НАТО со стекнување на нова опрема и оружје, кои ќе бидат обврските на земјата?
Јанковиќ: Па, членките на Алијансата го задржуваат својот суверенитет, вклучително и во донесувањето на свои одлуки за тоа која воена опрема да ја купат и од каде. Сепак, интероперабилноста на воените системи и синхронизацијата на националната одбрана и процесот на планирање на одбраната на НАТО се од најголемо значење. Затоа, од основањето, земјите-членки на НАТО генерално работеа кон стекнување на западни системи со оружје за да обезбедат интероперабилност и интеграција помеѓу различните воени лица и оружје на НАТО. 7Македонија не беше член на Варшавскиот пакт, но, сепак, опремата на нејзините вооружени сили потекнува главно од поранешна Југославија и е прилично застарена. Како членка, Македонија ќе стане дел од процесот на планирање на одбраната на НАТО и ќе се соочи со дилемата: продолжете да „фрлате“ пари за одржување на старата опрема или да купите нова опрема што ги исполнува техничките стандарди за да постигнете интероперабилност. Но, процесот на воена модернизација е долг. Многу е тешко да се каже колку ќе трае во однос на времето и во однос на трошоците. Но, јас сум убеден дека вашите власти ќе донесат правилни одлуки. Сигурен сум дека сојузниците ќе им помогнат преку консултациите и координацијата што се одвива во рамките на Процесот за планирање на одбраната на НАТО. Исто така, покрај националното, постојат и други други можности за финансирање, како што се преку НСИП (Инвестициска програма за безбедност на НАТО) или преку Програмата за надворешно воено финансирање на САД. Но, вие сте на добар пат.
Фактор: Во последниот период се организираше караван на НАТО со низа информативни настани. Колку е потребно да се подигне свеста кај граѓаните за придобивките и предизвиците на НАТО?
Јанковиќ: Караванот на НАТО е активност за пофалба. Јас исто така со задоволство учествував во некои од настаните. За пофалба е затоа што секогаш е добро луѓето да се запознаат подобро со организацијата во која се приклучува земјата. Покрај тоа, ваквите активности треба да се организираат соодветно и во земји-членки на НАТО. И покрај поддршката за интеграција, многу луѓе го гледаат НАТО како само воен сојуз што не го препознава фактот дека првенствено е политичка организација. Со оглед на предизвиците за кои зборувавме претходно, како што се дезинформациите и лажните вести кои го претставуваат НАТО како злобен агент, повеќе од важно е да се организираат вакви и слични активности за да се каже вистината и да се уверат луѓето од придобивките од членството и да ги направат поотпорни на малициозни влијанија. Покрај тоа, НАТО, како и секој жив ентитет, постојано се менува и никогаш не може да се запознае во целост. Ова е уште една причина за ваквите напори, за луѓето да бидат во чекор со развојот на настаните.
