СФРЈ ги наследи долговите на Југославија како нејзин правен наследник, но продолжи да зема нови заеми во странство за изградба на инфраструктура и набавка на машини и опрема. Ова не беше проблем сè до 70-тите години на минатиот век: економскиот раст беше висок, растот на меѓународниот долг беше контролиран и немаше проблеми со нивното враќање. Сепак, ова се смени: приливите од репарациите на војната и меѓународната економска помош се намалија, а економскиот раст се забави. Голема сума на пари се појави на светските финансиски пазари („петродолари“: пари добиени со продажба на големи количини нафта од арапските земји), што ги намали каматните стапки на заемите.
Сепак, она што навистина ја отвори вратата за неконтролирано позајмување е донесувањето на Законот за странски кредитни односи, кој им овозможува на компаниите да позајмуваат во странство и да ги претвораат девизите добиени со заеми во динари. На тој начин, позајмувањето во странство стана покритие за зголемување на потрошувачката во земјата – на сето тоа треба да се додаде и постојниот систем, кој е книжен пример за морална опасност.
Компаниите се позајмуваа доколку имаа какви било можности за такво нешто, знаејќи дека во случај на потешкотии со отплатата на долгот, државата ќе им се најде на помош, бидејќи гарант за странските долгови беше Народната банка на Југославија. Од друга страна, добиените заеми главно се трошеле несоодветно затоа што работничките совети честопати ги пренесувале тие средства од инвестиции на исплата на плати, отпуштања, загуби на завршни сметки или изградба на нови деловни згради на компанијата. Ваквите расходи не генерираа нови приливи на девизи, како што би се случило доколку се користат за модернизирање на производството за извоз.
Во периодот 1965-1971 година. Надворешниот долг на Југославија се зголеми за 2 милијарди американски долари, а во 1971-1977 година, за нови 6,3 милијарди. Ситуацијата се влоши во 1977 година со усвојувањето на Законот за девизно работење и кредитни односи со странски држави, со што на републиките и провинциите им се даде независност во скоро сите економски работи, вклучувајќи го и кредитот, со странските земји. Овој закон им даваше право на републиките и провинциите да позајмуваат во странство, со цел да се избегне прекумерно задолжување, беше предвидено заеднички договор за можниот износ на задолженост на републичките единици, но без казни во случај на нивно пречекорување.
Ова започна нова лавина од странско задолжување, па за само 3 години 1977-1981 година, надворешниот долг се зголеми двојно од 9,3 милијарди долари на 18,4 милијарди долари. Така, СФРЈ се приклучи на групата на најзадолжени земји во светот и се најде во друштво на Аргентина, Боливија, Бразил, Чиле, Брегот на Слоновата Коска и Нигерија.
Повеќе >> pari.com.mk