Љубчо Георгиевски, поранешен премиер на Република Македонија, во интервју за радио „Фокус“ вели дека се надевал дека по францускиот договор нашите односи ќе одат во добра насока, но очигледно екстремистичките акции на двете страни не го дозволуваат тоа. Според Георгиевски Бугарија треба да биде потактична во начинот на кој се однесува со Македонија.
Во продолжение целото интервју:
До кога властите во Скопје ќе се кријат зад безлични изрази како „вандалски чин“, господине Георгиевски, зошто дојдоа до такви крајности?
ГЕОРГИЕВСКИ: Види, прво го осудувам овој екстремизам што се случува со клубовите на Бугарите во Македонија – и „Ванче Михаилов“ и сега „Цар Борис“. Можам да кажам дека веќе триесет години сум поборник за пријателство меѓу Бугарија и Македонија, го критикувам екстремизмот во двете земји. Навистина, има голем број екстремистички дејствија од двете страни кои меѓусебно се хранат. Толку се вжештуваат во одреден момент што не знаеме кој прв почнал. Жално е за оние од двете страни кои сакаат да бидат пријатели. Верувам дека има многу политичари и интелектуалци во бугарското општество кои сакаат да се намали јазикот на омразата од двете страни и да почнеме нормално да комуницираме. Ако сакате да коментирам за конкретниот случај, без сомнение, од една страна, нема оправдување за тоа што се случи – со палењето на клубот „Ванчо Михаилов“ и сега со пукањето во клубот „Цар Борис“. . Сакам да кажам дека од бугарска страна треба да има малку повеќе тактизирање во начинот на кој се однесуваат кон Македонија и некои процеси во државата – да не бидат еднострани. За жал, се надевавме дека по францускиот договор нашите односи ќе одат во добра насока, но очигледно екстремистичките акции на двете страни не го дозволуваат тоа.
Зборувате за билатерални екстремни однесувања и во Македонија и кај нас во Бугарија, може ли да бидете малку поконкретен господине премиер?
ГЕОРГИЕВСКИ: Да. Види, јас си дозволив да ја критикувам локалната политика овде во македонските медиуми, па вие ќе ми дозволите да ја критикувам бугарската политика во бугарските медиуми. Имам чувство дека во Бугарија некои луѓе едноставно ја имаат Македонија како професија. Тоа стана нивна работа и главна тема на комуникација. Во Бугарија секој втор е експерт за Македонија. Но, од друга страна, има многу малку разбирање за Македонија. Да ви кажам мое видување за иницијативите за основање на клубовите „Цар Борис“ и „Цар Фердинанд“ во Македонија, има неколку точки: прво, ги следам реакциите во бугарското општество и можам да ви кажам и историски и тематски. Историски гледано, и царот Фердинанд и цар Борис беа производ на жестока критика не само на македонската политичка емиграција и на македонските политички структури од старите времиња, каде што ниту левицата ниту десницата не размислуваа многу добро за ниту едното, ниту другото. Да не зборуваме дека во самото бугарско општество имаат противници колку сакаш. Ако ја следиме дискусијата за цар Борис и по Втората светска војна и во самото бугарско општество, нема многу разјаснети моменти. Следам многу бугарски анализи и сакам да кажам дека имате многу голема бугарска левица која ги критикува постапките на цар Борис. Значи, прашања кои се уште не се добро разјаснети во Бугарија, некој сака да ги донесе во Македонија, непотребно. Ако погледнете, не можете да го обедините Гоце Делчев со цар Фердинанд затоа што Гоце Делчев на некој начин бил тесен социјалист и републиканец, а уште помалку – Цар Борис со Ванчо Михаилов, бидејќи добро знаеме дека цар Борис во 1934 година ја забранил ВМРО на Ванчо Михаилов во Бугарија и многу негови следбеници биле затворени во бугарските затвори, а тој едвај спасил глава. Некои работи не можат да се мешаат. Кога станува збор за овие бугарски клубови, Бугарија мора да разјасни дали сака да има бугарски клубови во Македонија или сака да има бугарски клубови како „Цар Фердинанд“ и „Цар Борис“ и други такви имиња, кои се именувани токму така и дали знае дека ќе предизвикаат токму таква реакција во Македонија. И тоа ќе им даде дополнителна храна на сите непријатели на бугарско-македонското пријателство. Значи, потребна е поголема тактичност. Ќе потсетам дека во Македонија, пред да ескалираат етничките прашања, во петнаесет градови имаше клубови за македонско-бугарско пријателство, што не предизвика никаква реакција. Има клуб на македонски Бугари, кој во Македонија работи петнаесет до седумнаесет години, а исто така не предизвикува никаква реакција. Има две партии со јасен став за пријателство со Бугарија, а исто така не се предмет на остри критики. Значи, има нијанси за кои некои бугарски структури треба да внимаваат ако сакаат да имаат добра атмосфера. Ако сакаат да им дадат храна на оние кои само чекаат да добијат таква храна од Бугарија, за да го нападнат бугарско-македонското пријателство.
На кого мислите господине премиер? Кои се тие бугарски кругови и структури кои, ако добро те разбрав, фрлаат такви провокативни имиња што ја иритираат Северна Македонија како клупски имиња, за да ја зголемат тензијата меѓу двете земји?
ГЕОРГИЕВСКИ: Немам информации за овие два клуба. Но има партии кои влегоа во парламентот со 8-9% и велат Македонија е бугарска, Македонија и Бугарија треба да се обединат, Македонците се Бугари… Ваквата реторика предизвикува слична реакција и јас лично можам да кажам дека е оправдана. Едно е да се бара вистината во интелектуална дискусија, да се регулираат некои историски прашања кои, да речеме, се фалсификувани во Македонија, а друго е институциите да постапуваат со агресивен тон, со патернализам, дрскост и дрскост и логично е тоа да предизвика реакција во Македонија, а потоа и во Бугарија… Кругот се врти и се врти, спиралата на злото расте, расте, расте… А силите кои бараат да го ублажат тонот се дефинираат како предавници на двете страни. Дефинитивно мора да се истакне точка. Сум кажал многу пати во Бугарија, но ми се чини дека не е доволно разбран. Можеме да потпишеме какви било договори, историската комисија може да склучи какви било договори, на документи – на хартија можеме да пишуваме што било, но проблемот е во емоциите на луѓето. Главниот проблем е во емоцијата на народот. Како се чувствуваат луѓето. Знам случаи – после сета ваква реторика и тензија од двете страни по големиот збор за ветото, има луѓе кои се плашат да патуваат од Македонија во Бугарија, но и Бугарите се плашат да дојдат во Македонија. Сето тоа е поради очекувањето дека нема да бидат разбиени. Оваа емоција не може да се направи од ниеден документ. Мора многу да внимаваш на вокабуларот од двете страни затоа што е сериозен и меѓусебно се разгоруваат. Слушнав за инцидентот вчера дека имало дури и пукање.
Испукани се осум куршуми – полн магазин.
ГЕОРГИЕВСКИ: Не можеме да кажеме дека тоа го направил некој луд човек. Направен е од млад човек кој бил инспириран од целата оваа дискусија во медиумите. Бомбашите и тие што пукаат низ светот се токму на ова ниво – залутани од јавната дискусија и омразата генерирана од неа, сакаат да „поправат“ некои работи. Оваа омраза се спушти на ниво на луѓе и ги тера да реагираат А ако гледаме на Ковид, колку заработиле луѓето што одат во Банско или на Црно Море. Ова е резултат на оваа емоција што ја генерира јавната дискусија. Многу ме загрижува емоцијата меѓу граѓаните на две земји, што верувам дека е доведено на критично ниво во овој момент Треба да се бара омекнување на тонот од двете страни.
Сосема сте во право господине премиер, но зошто се случува Бугарите да бидат жигосани во Македонија?
ГЕОРГИЕВСКИ: Види, пред три дена имав интервјуа во Македонија и токму за тоа зборував – стигматизирање на Бугарите и критикување на македонската политика. Прво, почнавме со приказната за „ослободувањето на Скопје”. Проблемот е што македонското општество е најконзервативното општество по прашањето за декомунизација – мислам на политиката и во поранешна Југославија и во Бугарија. Македонија е можеби единствената земја во цела Европа, каде што се одржува комунизмот и некои приказни не се само поради Бугарија, туку поради нашата тешка мобилност на општествените процеси. Во оваа насока, гледате, ние сè уште коментираме за комунисти, фашисти и ова треба да се разбере – декомунизација во Македонија оди најбавно од сите други земји. Прашањето е дали оваа декомунизација треба да се прави со сила или со процес. Мојата идеја е и се обложив на ова – да се направи по процес. Инаку, ако ја погледнете Македонија, Тито сè уште е „света крава“, југословенските партизани се „света крава“, македонските партизани се „света крава“. Во Македонија работите не се менуваат со декрет. Овде работите се менуваат во процесот на интелектуална дискусија. Ова е решението на проблемот. Во оваа насока зборувам за стигматизирање на Бугарите веќе триесет години и такви луѓе и процеси има многу. Затоа велам: со сила со судир и јавен печат не можеше да се постигне. Потребен е процес. И пак ќе се вратам – клуб по име „Цар Фердинанд“ и „Цар Борис“ никако не им помага на Бугарите во Македонија. Ова треба да го разбере некој од бугарското општество кој има повеќе пари да финансира повеќе клубови во Македонија. Мора да се внимава да не се каже нешто што не е аргумент за билатералните структури во Македонија, а камоли за провокации кои се сточна храна за непријателите на добрите бугарско-македонски односи.
